“Ky libër është një sulm ndaj planifikimit dhe rindërtimit të tanishëm të qytetit. Është gjithashtu kryesisht një përpjekje për të futur parime të reja të planifikimit dhe rindërtimit të qytetit, të ndryshme dhe madje të kundërta nga ato që mësohen tani në çdo një nga shkollat e arkitekturës dhe planifikimit, deri te revistat e grave. . .” – Jane Jacobs
Natyra e veçantë e qyteteve
Përdorimet e trotuareve: Siguria
Rrugët në qytete shërbejnë për shumë qëllime përveç transportimit të automjeteve, e trotuaret e qytetit shërbejnë për shumë qëllime përveç mbajtjes së këmbësorëve.
Këto përdorime janë të lidhurs me qarkullim, por nuk janë identike me të dhe ato janë po aq themelore sa qarkullimi për funksionimin e duhur të qyteteve.
Një qytet i pajisur për të trajtuar të huajt dhe për të bërë aset sigurinë, në vetvete, jashtë pranisë së të huajve, siç bëjnë rrugët e lagjeve të suksesshme, duhet të kenë tre cilësi kryesore:
– Së pari, duhet të ketë një demarkacion të qartë midis asaj që është hapësira publike dhe asaj që është hapësira private …
– Së dyti, duhet të ketë “sy” në rrugë, sy që i përkasin atyre që mund t’i quajmë pronarët e natyrshëm të rrugës. . .
– Së treti: trotuari duhet të ketë përdorues në mënyrë të vazhdueshme …
Përdorimet e lagjeve të qytetit
Mungesa e vetë-izolimit ekonomik ose social është e natyrshme dhe e domosdoshme për lagjet e qytetit – thjesht sepse ato janë pjesë e qyteteve. . .
Por lagjet në qytete kanë nevojë të furnizojnë disa mjete për vetëqeverisje të civilizuar. Ky është problemi.
Duke parë lagjet e qytetit si organe të vetëqeverisjes, unë mund të shoh dëshmi se vetëm tri lloje të lagjeve janë të dobishme:
(1) qyteti në tërësi; (2) lagjet e rrugëve; dhe (3) zona (district) me përmasa të mëdha, të përbërë nga 100,000 njerëz ose më shumë në rastet e qyteteve më të mëdha. . .
Kushtet për Diversitetin e Qytetit
Gjeneratorët e Diversitetit
Për të kuptuar qytetet, duhet të merremi me kombinime ose përzierje të përdorimeve, jo përdorime të ndara, si dukuri thelbesore. . .
Nevoja për përdorime të përziera primare
Kushti 1: Zona (district) dhe sa më shumë pjesë të brendshme të jetë e mundur, duhet të shërbejë më shumë se një funksion primar, mundësisht më shumë se dy. Këto duhet të sigurojnë praninë e njerëzve që shkojnë jashtë në orare të ndryshme dhe janë në vend për arsye të ndryshme, por që janë në gjendje të përdorin shumë objekte të përbashkëta.
Nevoja për blloqe të vogla
Kushti 2: Shumica e blloqeve duhet të jenë të vegjël në përmasa; që do të thotë, rrugët dhe mundësitë për t’u kthyer qosheve duhet të jenë të shpeshta.
Nevoja për ndërtesa të vjetra
Kushti 3: Zona (distrikti) duhet të përziejë ndërtesat që ndryshojnë në moshë dhe gjendje, duke përfshirë një pjesë të mirë të atyre të vjetra.
Nevoja për përqendrim
Kushti 4: Qarku duhet të ketë një përqendrim mjaft të dendur njerëzish, për çfarëdo qëllimi që ata mund të jenë aty. Kjo përfshin njerëzit atje për shkak të vendbanimit.
Kur merremi me qytete, kemi të bëjmë me jetën në pjesën më komplekse dhe intensive të saj. Për shkak të kësaj arsyejeje, ekziston një kufizim themelor estetik mbi atë që mund të bëhet me qytetet:
Një qytet nuk mund të jetë një vepër arti.
Lloji i Problemit që një qytet është …
Qytetet mund të jenë probleme kompleksisht të organizuar, si shkencat e jetës. Ata paraqesin ‘situata në të cilat një gjysmë duzinë apo edhe disa dhjetra sasi janë të gjitha që ndryshojnë njëkohësisht dhe në mënyra të ndërlidhura’. Qytetet, përsëri si shkencat e jetës, nuk paraqesin vetëm një problem në kompleksitetin e organizuar, i cili nëse kuptohet
shpjegon të gjitha. Ato mund të analizohen në shumë pjesëza apo segmente të tilla, të cilat, gjithashtu lidhen me njëri-tjetrin. Variablat janë shumë, por ato nuk janë kaos; ato janë ‘të ndërlidhura në një tërësi organike’.
Pse qytetet nuk janë identifikuar, kuptuar dhe trajtuar si probleme të kompleksitetit të organizuar? Nëse njerëzit e interesuar për shkencat e jetës ishin në gjendje të identifikonin problemet e tyre të vështira si probleme të kompleksitetit të organizuar, pse njerëzit që janë profesionistë të interesuar për qytetet nuk kanë identifikuar llojin e problemit që kishin?
Teoricienët e planifikimit konvencional të qytetit janë gabuar vazhdimisht e i kanë trajtuar si probleme të thjeshtësisë dhe të kompleksitetit të çorganizuar.
Këto keqpërdorime qëndrojnë në rrugën tonë; ato duhet të dalin në pah, të njihen si strategji të papërshtatshme të mendimit dhe të fshihen. Për shkak se shkencat e jetës dhe qytetet ndodh që të paraqesin të njëjtat probleme nuk do të thotë se ato janë vërtet të njëjtat probleme.
Në rastin e kuptimit të qyteteve, mendoj se zakonet më të rëndësishme të mendimit janë këto:
1 Të mendoni për proceset;
2 Të punoni në mënyrë induktive, duke arsyetuar nga veçoritë në përgjithësi;
3 Të kërkoni të dhëna ‘të pabarabarta’ që përfshijnë sasi shumë të vogla, të cilat zbulojnë mënyrën se si funksionojnë sasi më të mëdha dhe më ‘mesatare’.
P.s: Pjesa është shkëputur dhe përshtatur nga libri: “Teori dhe manifesto të arkitekturës bashkëkohore”, Charles Jencks dhe Karl Kropf, 1997
